ورود / عضویتمقدمه
امروزه، روغن آفتابگردان به یکی از اجزای اصلی سفره‌های ما و صنایع غذایی تبدیل شده است. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که نحوه گرفتن روغن آفتابگردان چگونه است؟ در این مقاله، با همراهی کارشناس مجرب صنعت روغن‌کشی، سفری جذاب را به دنیای روغن آفتابگردان آغاز می‌کنیم. از تاریخچه‌ی کهن آن تا فرایندهای پیچیده صنعتی و روش‌های ساده خانگی، همه چیز را درباره نحوه گرفتن روغن آفتابگردان بررسی خواهیم کرد. همچنین، به بررسی روش‌های مختلف استخراج، استانداردهای کیفیت، و فواید این روغن ارزشمند برای سلامتی خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید تا با “مفهوم” روغن گیری آفتابگردان و تمام زیر و بم‌های آن آشنا شوید.
تاریخچه روغن گیری آفتابگردان
سفر ما در دنیای روغن آفتابگردان، از گذشته‌های دور آغاز می‌شود. بومیان آمریکا، هزاران سال پیش از دانه‌های آفتابگردان برای تهیه روغن و مصارف دیگر استفاده می‌کردند. این گیاه ارزشمند در قرن شانزدهم میلادی، توسط کاشفان اسپانیایی به اروپا معرفی شد و به سرعت مورد استقبال قرار گرفت. در قرن هجدهم، روسیه به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان روغن آفتابگردان در جهان تبدیل شد و این صنعت تا به امروز در این کشور رونق دارد.
در ایران، کشت آفتابگردان و استخراج روغن از آن از اوایل قرن بیستم آغاز شد. امروزه، روغن آفتابگردان به یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی و صنعتی کشور تبدیل شده و نقش مهمی در تامین نیازهای غذایی مردم ایفا می‌کند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
نحوه گرفتن روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان چگونه تولید می‌شود؟ فرایند تولید روغن آفتابگردان، چه در کارخانه‌های صنعتی و چه در مقیاس خانگی، مراحل مشخصی را دنبال می‌کند. در اینجا، به بررسی مراحل استاندارد روغن‌گیری آفتابگردان می‌پردازیم:
آماده‌سازی دانه‌ها: این مرحله شامل تمیز کردن دانه‌ها، جداسازی ناخالصی‌ها مانند سنگ و برگ، و پوست‌گیری دانه‌ها می‌شود. سپس، دانه‌ها در دمای مناسب خشک می‌شوند تا رطوبت اضافی آنها گرفته شود و برای مراحل بعدی آماده شوند.
خرد کردن و آسیاب: دانه‌های خشک شده به قطعات ریزتر خرد و آسیاب می‌شوند. این کار باعث افزایش سطح تماس دانه‌ها شده و استخراج روغن را آسان‌تر می‌کند.
حرارت‌دهی کنترل شده: در این مرحله، دانه‌های خرد شده تحت حرارت ملایم و کنترل شده قرار می‌گیرند. این کار باعث می‌شود روغن روان‌تر شده و بهتر از دانه‌ها جدا شود. دقت در کنترل دما بسیار مهم است زیرا حرارت زیاد می‌تواند به مواد مغذی روغن آسیب برساند.
پرس و استخراج: در آخرین مرحله، با استفاده از دستگاه‌های پرس، روغن از دانه‌های آماده شده استخراج می‌شود. نوع دستگاه پرس و میزان فشار اعمال شده، بر راندمان استخراج و کیفیت روغن تاثیر می‌گذارد.
روش‌های مختلف روغن گیری آفتابگردان
برای استخراج روغن از دانه‌های آفتابگردان، روش‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. در اینجا به بررسی سه روش اصلی می‌پردازیم:
پرس سرد: این روش، یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ مواد مغذی و طعم طبیعی روغن آفتابگردان است. در این روش، دانه‌ها بدون استفاده از حرارت یا با حرارت بسیار کم (کمتر از ۴۰درجه سانتیگراد) پرس می‌شوند. روغن حاصل از پرس سرد، معمولاً کیفیت بالاتری دارد و برای مصرف به صورت خام مناسب است.
پرس گرم: در این روش، از حرارت بالاتری برای استخراج روغن استفاده می‌شود. این کار باعث افزایش راندمان استخراج می‌شود، اما ممکن است برخی از مواد مغذی و طعم طبیعی روغن از بین بروند.
استخراج با حلال: این روش معمولاً در مقیاس صنعتی استفاده می‌شود و با استفاده از حلال‌های شیمیایی، میزان استخراج روغن را به حداکثر می‌رساند. با این حال، استفاده از حلال‌ها می‌تواند باعث باقی ماندن اثرات شیمیایی در روغن شود و نیاز به مراحل تصفیه بیشتری دارد.
کیفیت و استانداردها
کیفیت روغن آفتابگردان، عامل بسیار مهمی در انتخاب و مصرف آن است. برای سنجش کیفیت روغن آفتابگردان، معیارهای مختلفی وجود دارد، از جمله:
نحوه گرفتن روغن آفتابگردان: نحوه گرفتن روغن آفتابگردان در کیفیت نهایی موثر است.
رنگ: رنگ روغن آفتابگردان با کیفیت، زرد روشن تا طلایی است.
بو: روغن آفتابگردان نباید بوی نامطبوع یا بوی فساد داشته باشد.
شفافیت: روغن آفتابگردان با کیفیت، در دمای اتاق کاملاً شفاف است.
اسیدیته: میزان اسیدیته روغن آفتابگردان باید کمتر از ۰.۲ درصد باشد.
تولید روغن آفتابگردان باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی باشد. برخی از مهم‌ترین استانداردها عبارتند از:
استاندارد ملی ایران
استانداردهای کدکس غذایی (Codex Alimentarius)
استانداردهای HACCP برای ایمنی مواد غذایی
نحوه گرفتن روغن آفتابگردان خانگی
علاقه‌مندان به روغن‌های طبیعی و خانگی، می‌توانند با استفاده از دستگاه‌های پرس روغن خانگی، روغن آفتابگردان را در منزل تهیه کنند. برای این کار، به وسایل زیر نیاز دارید:
دستگاه پرس روغن خانگی
دانه آفتابگردان تازه و تمیز
ظروف استریل برای جمع‌آوری روغن
فیلتر مناسب
مراحل روغن گیری خانگی
تمیز کردن دانه‌ها و جدا کردن ناخالصی‌ها
خشک کردن دانه‌ها در دمای مناسب (ترجیحا زیر آفتاب)
تنظیم دستگاه پرس در دمای مناسب (برای پرس سرد، دمای زیر ۴۰ درجه سانتیگراد)
ریختن تدریجی دانه‌ها در دستگاه پرس
فیلتر کردن روغن استخراج شده برای جداسازی ذرات ریز
نگهداری روغن در ظرف تیره، دربسته و در مکان خنک و دور از نور مستقیم آفتاب
نکات مهم:
دمای پرس نباید از ۴۰ درجه سانتیگراد بیشتر شود (برای حفظ مواد مغذی).
از دانه‌های آفتابگردان تازه و با کیفیت استفاده کنید.
روغن را دور از نور و گرما نگهداری کنید تا از فساد آن جلوگیری شود.
سوالات متداول درباره روغن گیری آفتابگردان:
در این بخش، به برخی از سوالات متداول درباره روغن گیری آفتابگردان پاسخ می‌دهیم:
بهترین روش استخراج روغن آفتابگردان در خانه چیست؟
برای استخراج روغن در خانه، روش پرس سرد بهترین گزینه است. این روش نیاز به دستگاه پرس دستی یا خانگی دارد و حفظ دمای پایین در طول فرایند بسیار مهم است تا حداکثر مواد مغذی حفظ شوند.
چه مقدار دانه آفتابگردان برای تولید یک لیتر روغن نیاز است؟
به طور متوسط، برای تولید یک لیتر روغن آفتابگردان به ۲.۵ تا ۳ کیلوگرم دانه نیاز است. این مقدار بسته به کیفیت دانه‌ها، میزان روغن آنها و روش استخراج می‌تواند متفاوت باشد.
روغن استخراج شده چقدر ماندگاری دارد؟
در شرایط مناسب (دمای خنک و دور از نور)، روغن آفتابگردان تازه استخراج شده تا ۶ ماه قابل نگهداری است. برای افزایش ماندگاری، می‌توانید روغن را در یخچال نگهداری کنید.
آیا روغن آفتابگردان برای سلامتی مفید است؟
بله، روغن آفتابگردان منبع خوبی از ویتامین E و اسیدهای چرب غیراشباع است که برای سلامت قلب و عروق مفید هستند. مصرف متعادل روغن آفتابگردان می‌تواند به کاهش کلسترول بد و پیشگیری از بیماری‌های قلبی کمک کند. خرید روغن آفتابگردان طبیعی به دلیل داشتن بیشترین مواد مغذی توصیه می‌شود.
جمع‌بندی:
روغن آفتابگردان، روغنی گیاهی با خواص تغذیه‌ای فراوان و کاربردهای گوناگون است. از آشپزی گرفته تا صنایع غذایی و حتی مصارف آرایشی و بهداشتی، این روغن ارزشمند جایگاه ویژه‌ای دارد. با شناخت انواع روش‌های استخراج و خواص آن، می‌توانید از این روغن به بهترین شکل استفاده کنید. برای مشاهده قیمت روغن آفتابگردان با کیفیت و طبیعی، به فروشگاه “گرددانه” مراجعه کنید.